Gisteren was ik bij de Dodenherdenking in Oss. Om acht uur, tijdens de twee minuten stilte, hoorde ik vanuit een boom een merel fluiten of z'n leven ervanaf hing. Ik dacht aan het lied van Klein Orkest uit de jaren '80: 'Over de muur'. Vrijheid, het lijkt zo vanzelfsprekend. Tijdens die dodenherdenking voelde ik enorme dankbaarheid voor alle mensen die hun leven in de waagschaal hebben gesteld en hebben gegeven voor mijn vrijheid, voor onze vrijheid in Europa.
Het gevoel van vrijheid
We leven gelukkig al meer dan 70 jaar in een vrij land, we mogen zeggen én doen wat we willen, maarvoelen we ons ook vrij? 
Alles lijkt mogelijk in deze tijd. Er is oneindige vrijheid in wat er te kiezen valt; wat we kunnen kopen om te eten, naar welke tv-zenders we willen kijken, naar welke plekken we op vakantie kunnen, alles is binnen handbereik. Maar maken al die keuzemogelijkheden ons ook gelukkiger? Geeft die oneindige vrijheid ons wat we het allerliefste wensen?
Keuzevrijheid
Ik las onlangs het boek Lighten Up van de Amerikaanse Professional Organizer Peter Walsh. Hij schrijft dat depressie de grootste ziekte dreigt te worden van deze tijd.
Het is een diepgeworteld verlangen van ons mensen om een gevoel van controle te ervaren. En juist door alle keuzemogelijkheden van dit moment ervaren we steeds vaker het gevoel de controle kwijt te raken. Overspoeld te worden, overstelpt door wat er kan en wat we daardoor moeten van onszelf. We vinden het steeds lastiger om prioriteiten te stellen, om focus aan te brengen. Het is niet voor niets dat hier de laatste jaren zoveel boeken en artikelen over verschijnen. We voelen ons vaak onmachtig, niet meer in staat uit alle mogelijkheden te kiezen wat het beste is of wat we het beste kunnen doen. In plaats van dat al die keuzemogelijkheden bijdragen aan onze kwaliteit van leven, verhogen ze alleen maar de stress: keuzestress, geldstress, spullenstress.
Breinvrijheid
De wetenschap heeft de laatste jaren veel ontdekt over de werking van ons brein. Ons oudste brein, het reptielenbrein, is verantwoordelijk voor het verlangen naar directe vervulling van onze behoeften. Het jongste deel van onze hersenen daarentegen, de prefrontale cortex, is het deel wat kan redeneren, wat voors en tegens afweegt, wat een langere termijnplan kan maken. Het is ons zgn. rationele brein. En nu zouden we willen dat als we voor een keuzemoment staan we dit altijd rationeel zouden afwegen en zo een goede beslissing kunnen nemen. Maar het blijkt dat ons reptielenbrein met name in stress-stiuaties bijna altijd de touwtjes in handen heeft. En dan blijkt het bijna onmogelijk om de directe beloning van iets fijns te kunnen weerstaan. En precies dát weten al degenen die ons tot iets willen verleiden ook. En dus zijn reclameboodschappen steeds ingenieuzer. Raken we steeds vaker in de ban van het internet, onze smartphone en alle mogelijkheden die ons via alle social media voorgespiegeld worden. Er is steeds de mogelijkheid van een kortetermijnbeloning en daarom lijkt het bijna onmogelijk om te stoppen. Maar waar is onze vrijheid dan nog?
Tijd om het anders te gaan doen
Ik denk dat deze tijd vraagt om een nieuwe vorm van vrijheid. Peter Walsh schrijft erover in zijn boek: wat ons werkelijk gelukkig maakt zijn niet al die spullen en alles wat ons voorgespiegeld wordt. Als de grootste bron van stress ons gevoel van 'out of control' zijn is, dan ligt de oplossing erin dat we onszelf weer verantwoordelijk maken. Bij vrijheid hoort ook verantwoordelijkheid. We menen dat we recht hebben op dingen, maar bij rechten horen ook plichten. De plicht om zorgvuldig met onze aarde, onze leefomgeving, met onze tijd, onze aandacht, met de mensen die ons dierbaar zijn, om te gaan. Het is tijd om de controle terug te nemen. En zoals Peter Walsh het beschrijft, is de enige manier om dat te doen, te gaan varen op ons eigen innerlijk kompas. Het tot je hoofddoel te maken om te ontdekken hoe je hier steeds meer naar kunt gaan luisteren. De hoofdvraag waar het allemaal om draait is volgens hem: Waar word ik gelukkig van? (Where do I derive happiness?) Zijn tip: Als je je weer meegesleept voelt, in winkel staat met een koopje in je handen, of je telefoon voor de honderste keer wilt pakken om te kijken of er nieuwe berichten zijn, stop dan een moment en vraag je zelf af:
Draagt dit ding, deze handeling, deze gedachte bij aan het leven/ het huis/ de relatie/ het lijf wat ik voor ogen heb, waar ik blij van word? 
De echte vrijheid ligt in jezelf
Jij bent de enige die jouw gedachten bepaalt, en dus ook of je je vrij voelt of niet. Zoals Viktor Frankl, Joodse gevangene in verschillende Duits concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog, schreef:
“Everything can be taken from a man but one thing: the last of the human freedoms—to choose one’s attitude in any given set of circumstances, to choose one’s own way.” ― Viktor E. Frankl, Man's Search for Meaning
Annemieke Belgraver
5 mei 2017
